“Em không nên chào thầy khi đứng trước cả hội đồng như vậy, người ta sẽ nghĩ em còn là sinh viên.”

Anh sếp nói với mình ở hành lang, sau khi vừa trình bày phương án thiết kế website cho ngân hàng ACB khoảng đầu năm 2012. Sự thật thì lúc đấy mình vẫn còn đang đi học, ngồi bên dưới hội đồng đánh giá các nhà thầu dịch vụ lại có người anh, là giáo viên về branding/marketing vừa dạy mình một khóa.

Sự tự tin rất quan trọng, nó đã mang lại nhiều cơ hội cho mình, như việc được chọn là người trình bày cho công ty một dự án quan trọng dù chỉ là một sinh viên mới ra trường, vẫn còn đang trong thời gian thử việc.

Và nó cũng dễ dàng bị tước đi chỉ bằng một câu nói, kể cả khi mình đã làm theo những gì bản thân tin tưởng là đúng đắn.

Trải qua nhiều năm, nghiệm đủ các tình huống từ rất tự tin đến tự mãn, rồi tự kiêu rớt xuống vực tự ti, thì bài viết này là những gì mình đúc kết về sự tự tin…

1. Tự tin đến từ đâu?

Tạm bỏ qua các “mánh hành vi” như: nói to hơn, luôn mỉm cười,… chỉ để thể hiện một sự tự tin bên ngoài, dễ mất. Thì với mình, sự tự tin chắc chắn hơn thường đến từ ba thứ:

• Tự tin bởi vật chất:Lần đầu tiên mình có điện thoại di động là năm lớp 10, do mẹ phải đi làm cả ngày nên cũng muốn mình có cách để dễ liên lạc khi cần.20 năm về trước, việc sở hữu một chiếc điện thoại ở tầm tuổi thiếu niên đã là cái gì đó rất ngầu. Chỉ cần rút ra khỏi túi quần cũng đã khiến mình tràn trề tự tin, ngẩng cao đầu so với bạn bè cùng trang lứa.Sự tự tin khi sở hữu được những vật chất giá trị hơn trung bình những người xung quanh ta rất dễ có, và vì thế nó cũng phổ biến trong xã hội.
• Tự tin bởi năng lực:Khi còn là sinh viên, trải qua nhiều dự án có được kết quả tốt nhờ khả năng trình bày và phản biện, thậm chí còn có những lúc từ rớt thành điểm cao sau khi được giải thích ý tưởng của mình.Nhờ vậy mà ra đi làm, sự tự tin đến từ năng lực này đã giúp mình đi nhanh hơn trong lĩnh vực Product Design. Rồi tiếp tục lại được năng lực chuyên môn nuôi dưỡng trên các hành trình khác. Bạn có thể đọc thêm kinh nghiệm xây dựng sự tự tin trong sáng tạo của mình.Khi có cơ hội thể hiện năng lực là điểm mạnh của bản thân, sự tự tin sẽ xuất hiện một cách dễ dàng. Người càng có nhiều thế mạnh như: ngoại hình, quan hệ,…, lại càng dễ có tự tin.
• Tự tin bởi bản thân:Cũng không biết từ bao giờ, khi tiếp xúc những mối quan hệ mới, gặp gỡ những người chưa từng gặp, mình không còn muốn giới thiệu quá chi tiết vào công việc, thành tích hay địa vị xã hội. Thường chỉ đơn giản mô tả bản thân:“Là một người muốn sống nhiều hơn, hay hỏi những câu hỏi kỳ lạ, thường mơ mộng và viết những lời viển vông.”Dù chỉ vậy mình vẫn giữ được sự tự tin khi ở xung quanh toàn là những người tài giỏi, thành công trong lĩnh vực của họ.

  Đây cũng là loại tự tin mình sẽ nói nhiều hơn trong bài viết này.

2. Xây dựng tự tin như thế nào?

Biết được sự tự tin đến từ đâu, giúp ta kiểm tra lại một lượt sự tự tin trong từng tình huống hàng ngày đa phần đang đến từ khía cạnh nào.

Cần biết thêm là:

• Sự tự tin đến từ vật chất, là thứ cực kỳ mỏng manh và dễ bị tước mất, nó thậm chí còn có thể gây nghiện để dần tha hóa ta trở nên tự kiêu khinh thường người khác. Ta có thể giàu hơn bạn bè, nhưng vẫn đầy người giàu hơn ta ngoài kia, và tiền là những con số tự nhiên vô hạn không có sự kết thúc.
• Sự tự tin đến từ năng lực, có năng lực là một điều rất tốt nhưng lại không hiệu quả ở nhiều phương diện xã hội, núi cao sẽ luôn có núi cao hơn, mà leo lâu ngày sẽ mệt. Nên vì thế dễ dẫn tới xu hướng ta muốn ở lại căn phòng, nơi ta là người thông minh nhất, rồi lâu ngày lại sinh ra tự mãn.Một cầu thủ đá bóng chỉ cần bị một chấn thương có thể sẽ phải chấm dứt hoàn toàn sự nghiệp của mình, năng lực cũng có thể bị lấy mất.Mình dù tự tin với năng lực thuyết trình, nhưng lại để cái mác “còn là sinh viên”, một dấu hiệu yếu kém ở loại năng lực khác cuốn phăng đi.

Chính vì thế mình nghĩ chỉ có sự tự tin bởi bản thân, mới gọi là thứ tự tin bền vững.

3. Thế nào là sự tự tin bởi bản thân?

Mình cho rằng sự tự tin này được tạo bởi hai yếu tố:

”Sự tự tin vào năng lực + Niềm tin vào bản thân xứng đáng”

Trong đó, tự tin vào năng lực đến từ:

• Đánh giá đúng năng lực hiện tại: ta tạo được một hệ thống đánh giá, phản hồi để liên tục “thấy” được vị trí hiện tại, hệ thống này có thể là: phương pháp (self-reflection, dairy,…), con người (sếp, đồng nghiệp, mentor,…), công cụ (calendar, time-tracking,…). Nhờ đó mà biết được điểm mạnh, và điểm yếu của mình.
• Có kế hoạch rõ ràng để cải thiện: có kế hoạch, biết phải làm gì, và thực hiện mỗi ngày để giúp bản thân không bị cảm giác trì trệ, tụt hậu.
• So sánh hợp lý: hợp lý nhất là so sánh với bản thân, nhưng nếu muốn so sánh với người khác, hãy so sánh từ điểm bắt đầu. Chẳng hạn như bây giờ bạn bắt đầu viết blog, hãy so sánh với những bài blog đầu tiên của những blogger nổi tiếng, không phải so sánh với họ bây giờ. Đọc thêm: Bạn đừng cạnh tranh với ai, ngay cả với chính bạn (https://hoang.moe/canhtranh/)
• Chấp nhận thử thách, đối diện với khó khăn: cơ bắp muốn phát triển phải trải qua nỗi đau rách cơ, người muốn phát triển cần phải vượt qua thử thách hơn năng lực, hiểu thấu đáo điều này thì tâm thế sẽ vững vàng hơn khi khó khăn ập tới.

Niềm tin vào bản thân xứng đáng đến từ:

• Lòng tự trọng: Chìa khóa của lòng tự trọng là đánh giá cao những gì bạn đang có và không lo lắng về những gì người khác nghĩ.
• Đặt ra và gìn giữ những giá trị cá nhân: Mình đã viết một bài về những giá trị này ở đây
• Có ranh giới đỏ cho mọi thứ: Học cách say No còn quan trọng hơn biết khi nào nên im lặng, là bảo vệ bản thân khỏi những thứ có thể gây tổn hại mình.
• Tự kỷ luật cá nhân: với mình, tự kỷ luật còn là một dạng thức cao cấp của việc tự yêu bản thân, bởi khi đã rất muốn điều gì đó, bạn chấp nhận chịu đựng mọi thứ để cho bản thân đạt được điều đó. Đọc thêm: 4 cấp độ tự kỷ luật
• Làm bạn, và thấu cảm với chính mình: cách bạn yêu bản thân, sẽ hướng dẫn người khác làm thế nào để yêu bạn.

Suy nghĩ cuối

Trên hành trình xây dựng sự tự tin bản thân, đã không ít lần cái tôi của mình trở nên to lớn, biến sự tự tin này trở thành tự mãn thậm chí còn tự kiêu, làm cho không ít người ghét bỏ. Mình xin đưa ra một ví dụ để bạn đọc có cơ sở, sớm nhận ra chúng:

• Tự tin: tôi biết tôi có thể tự kiếm đủ tiền để mua chiếc xe motor mà tôi thích, không cần phải chứng minh với ai, đơn giản là vì tôi có thể.
• Tự mãn: tôi liên tục khoe chiếc motor này với mọi người, ngay khi có cơ hội là tôi sẽ kể về nó. Không cần biết người ta có quan tâm hay không.
• Tự kiêu: tôi cảm thấy những người không thể kiếm đủ tiền để mua xe giống tôi là không cùng đẳng cấp, và không cùng đẳng cấp…thì khó nói chuyện. Tiêu chí kết bạn với tôi bây giờ hoặc là phải có xe tương đương, hoặc xịn hơn mới xứng đáng.

Dĩ nhiên trong cuộc sống, những khái niệm này ẩn dưới các hình thức tinh vi hơn. Nhưng mình tin là những bạn đọc đủ kiên nhẫn tới đây, cũng sẽ có đủ sự tinh tường để nhận ra điều này ở người, và ở bản thân mình.

Và nhớ rằng, tự tin không phải là để lấy được sự tôn trọng từ người khác, mà tự tin là để mình tôn trọng chính mình.