Nhiều chuyên gia về kinh tế và xã hội cho rằng, năm 2023 sẽ là năm cao trào của khủng hoảng. Khi những vấn đề được tạo ra và bị khoét sâu hơn sau 2 năm Covid, trở nên trầm trọng ảnh hưởng lên toàn bộ các khía cạnh xã hội từ kinh tế, giáo dục, văn hóa,… Tổn hại lên đời sống vật chất, tinh thần của chúng ta.

Nói lên điều này không phải nhằm mục đích gây ra sự sợ hãi, hay muốn cảnh tỉnh ai bởi vì dù ở thời đại nào cũng sẽ đầy rẫy những rủi ro như vậy. Rồi 50 năm sau, có lẽ phần lớn chúng ta cũng sẽ có một ký ức nhạt nhòa về Covid, như ký ức về 2 cuộc chiến tranh đã từng rất khủng khiếp của nhân loại.

Cuộc sống vẫn sẽ tiếp diễn dù có hay không có chúng ta, sự lo lắng cho những vấn đề to lớn chỉ khiến ta hao tổn nhiều năng lượng và tâm tư mà chẳng thay đổi được gì.

Thay vì vậy, hôm nay là thứ 2 đầu tiên của năm mới, mình muốn chia sẻ câu chuyện và những thói quen đã thay đổi hoàn toàn bản thân mình trong hơn 4 năm qua. Hãy thử đọc nếu bạn đang muốn tìm vài gợi ý để thay đổi bản thân một cách tích cực để chuẩn bị cho những điều sắp đến.

Mình thay đổi khi nào, và ra sao

Trên facebook cá nhân, mình từng kể một câu chuyện “Nếu sợ cô đơn, hãy chạy bộ” (https://www.facebook.com/photo/?fbid=2292775734106574&set=a.151973104853525). Đây là quyết định phải thay đổi bản thân từ năm 2018, ở một trong những thời điểm u ám nhất của cuộc đời, với đầy rẫy vấn đề từ bên trong lẫn bên ngoài.

Bạn có thể nhìn lại tấm hình bên trái, xuất hiện trong một bài báo của Yan vào năm 2016 (https://www.yan.vn/designer-noi-tieng-thanh-cong-khong-bat-nguon-tu-dam-me-thuo-be-101569.html) sẽ thấy rõ bề ngoài già nua, mập mạp và đôi mắt đầy trĩu nặng mệt mỏi.

Tới mình cũng không thể tin được người bên trái và người bên phải lại là một người. Sau khoảng thời gian chỉ biết lao đầu vào công việc, mình bị mất cân bằng và trở thành một phiên bản tồi tệ, và gần như cùng một lúc, mọi khía cạnh trong cuộc sống từ công việc, tình cảm, sức khỏe,… đều bị kéo tụt một cách cực kỳ thảm hại, chưa cần tới con Covid nào cả.

Khi ngồi đây viết những lời này, mình chỉ muốn cảm ơn những khoảng thời gian đen tối đã trải qua, để có những kinh nghiệm mà biết đâu sẽ hữu ích cho những ai đang cần.

Đó là kinh nghiệm về việc xây dựng những thói quen cho ba cái tôi của mình…

3 cái tôi của mình

Khi ở trong tình trạng trên, mình đã dần nhận ra, việc quá tập trung cho chỉ một khía cạnh nào đó của bản thân sẽ tạo ra sự mất cân bằng và khiến cho mọi thứ dễ sụp đổ. Cần phải có cách nào đó phát triển bền vững hơn, và đây là cách mình đã áp dụng.

Từ lâu về trước, người ta thường chia các khía cạnh của con người thành 3 phần:

• Body: Cái tôi thể xác, bao gồm thể chất, sức khỏe, hình dáng.
• Mind: Cái tôi tâm trí, bao gồm kiến thức, suy nghĩ, niềm tin.
• Spirit: Cái tôi tinh thần, sử dụng tâm trí để tạo ra bản ngã, là thứ ảnh hưởng lên niềm tin, thang giá trị của mỗi cá nhân.

Khái niệm này không mấy xa lạ, nên mình sẽ không giải thích kỹ hơn nữa về nó, nếu quan tâm bạn có thể tìm kiếm thêm trên google. Còn một cái tôi nữa là Soul: Cái tôi linh hồn, mình sẽ nói thêm ở cuối bài.

Mình đã bắt đầu bằng việc hình thành và nhóm thói quen theo cách nó “đóng góp” vào sự phát triển của từng cái tôi trên.

Thói quen cho Body

1. Thể dục: hẳn là một thói quen người ta cứ nói đi nói lại mãi, lời khuyên duy nhất là hãy thử nhiều môn thể thao để tìm ra thứ phù hợp, và quan trọng là kiếm được partner chơi cùng. Mình đã tập với huấn luyện viên riêng trong liên tục 4 năm, với cách tự cheat bản thân là hẹn với bạn giờ tập trước, rồi bạn ấy sẽ tới sớm hơn 15-30p ngồi chờ mình. Lúc đó vì sợ cảm thấy có lỗi mà dù mệt cỡ nào cũng sẽ xách đồ đi tập. Thói quen này còn có một lợi ích ngoài sức khoẻ là vô tình xuất hiện thêm các thói quen tốt khác đi kèm như uống nhiều nước lọc hơn vì tập mệt, hoặc chịu khó ăn uống lành mạnh để không uổng công tập tành.
2. Quan tâm ngoại hình: cũng vì đã chịu khó tập cho cơ thể cân đối, nên mình cũng quan tâm đến vẻ ngoài nhiều hơn. Chỉ ở mức độ vừa phải như: sạch sẽ, quần áo gọn gàng, phù hợp dáng người, giữ cho tóc tai gọn gàng (tranh thủ luôn mỗi lần cắt tóc thì gội đầu để thư giãn). Không cần phải quá đẹp hay cầu kỳ, chỉ cần xuất hiện với vẻ ngoài chỉn chu, cũng là thể hiện sự tôn trọng người khác, dễ có thiện cảm hơn từ họ.
3. Ngủ đủ, theo giờ riêng: có câu nói “nếu thế giới cho bạn 99 vấn đề, ngủ sẽ giải quyết 98 trong đó”.
4. Quan sát bản thân: bắt đầu từ thái độ tôn trọng bản thân, mình học thói quen quan sát những dấu hiệu khác lạ hàng ngày, để kịp thời thay đổi hành vi. Ví dụ như da dễ mẩn đỏ, nghĩa là gan đang hoạt động quá tải, ngừng ngay việc uống rượu một thời gian.

Thói quen cho Mind

1. Tò mò: đây có lẽ cũng không gọi là thói quen, mà nó là bản tính của mình. Không ngừng đặt câu hỏi và đi tìm câu trả lời cho mọi thứ xung quanh, chỉ dừng lại khi có câu trả lời tạm thỏa đáng. Thật sự quá trình này đã khai mở tâm trí mình rất nhiều.
2. Đọc sách: “Đọc vạn cuốn sách, đi vạn dặm đường”. Sẽ không bao giờ đủ thời gian để tự mình trải nghiệm hết mọi thứ, đọc sách hoặc các nguồn kiến thức khác là cách chủ động và tiết kiệm nhất. Một vài kinh nghiệm:
   • Kết hợp giữa đọc vì giải trí và vì chiến lược (cần một loại kiến thức cụ thể) để tránh bị quá tải thông tin.
   • Đọc theo chủ đề đang quan tâm một lúc, để tổng hợp lại thành kiến thức.
   • Không chỉ đọc, mà còn có thể nghe thêm sách nói tranh thủ khi tập thể dục. Sau khi nghe, mình sẽ mua đọc lại những cuốn có nội dung hay.
3. Nói “không” nhiều hơn: chủ động nói “không” nhiều hơn, không chỉ với người khác, mà với cả nhu cầu giải trí ngắn hạn của bản thân, để có thời gian cho tâm trí được nghỉ ngơi.
4. Tập không dán nhãn cảm xúc: mỗi khi đối diện với sự vật, sự việc mình sẽ hạn chế không nhìn nó đi kèm với thái độ của cảm xúc, để chỉ nhìn vào đúng bản chất của nó. Vì nếu không sẽ dễ bị thành kiến, định kiến dẫn dắt tới cái nhìn sai lệch. Một nửa ly nước, không phải là lạc quan hay bi quan, mà đơn giản là lượng nước chỉ bằng một nửa sức chứa của ly.
5. Dành thời gian ở một mình và reflection mỗi ngày: thói quen này cực kỳ quan trọng, nó giúp nâng cao tự nhận thức bản thân (self-awareness), gọi tên và nhìn ra những mẫu hành vi mình cứ lặp đi lặp lại, đánh giá xem kết quả có tạo ra những phiên bản mà mình mong đợi hay không. Mình sẽ nói về điều này kỹ hơn ở bài khác.

Thói quen cho Spirit

Nếu cứ mãi nghĩ ngợi để mở rộng tâm trí, hẳn là mình sẽ luôn ở trong trạng thái căng thẳng và mệt mỏi, lúc này sẽ cần các thói quen tinh thần giúp cân bằng lại mọi thứ.

1. Dành thời gian với chó/mèo: Với mình, khoảng thời gian dành cho “tụi nhỏ” là giây phút tâm trí chẳng còn lang thang đi đâu cả, chỉ tập trung quan sát sự đáng yêu và thả lỏng hoàn toàn mọi giác quan.
2. Uống rượu (ít): chẳng có gì xấu cũng như tốt hoàn toàn, một ít rượu giúp mình bớt “lý trí” hơn để thôi cố gắng giải thích những điều còn dang dở. Sẽ còn vui hơn nữa nếu được ngồi uống và nói chuyện với những mối quan hệ thật sự có giá trị. Những người quen, hoặc lạ có thể cho mình thêm góc nhìn khác về điều gì đó mà mình chưa nhận ra.
3. Tìm ra các giá trị bản thân, và tôn trọng nó: mình đã nói về điều này trong bài mất phương hướng (https://hoang.moe/life-compass/), có một các la bàn dẫn đường vẫn tốt hơn là lần mò trong đêm tối.
4. Mở rộng và điều chỉnh niềm tin: tôn trọng các giá trị bản thân, không có nghĩa là ta cần phải cứng nhắc và giữ khư khư những niềm tin đã có.
5. Chọn việc làm có ý nghĩa (https://hoang.moe/minh-kien-tri/): để đủ kiên trì nhẫn nại với những việc vừa tạo ra giá trị vật chất, vừa có cả giá trị tinh thần.
6. Tiên trách kỷ, hậu trách kỷ lần nữa: đổ lỗi hay trách móc những “thực thể” bên ngoài là việc làm lãng phí năng lượng, hãy thử tự trách mình 2 lần:
   • Lần một là để học bài học
   • Lần hai là để tha thứ bản thân
7. Phân biệt giữa buồn và tiêu cực: buồn thật đẹp, vì nó giúp cuộc sống phong phú hơn (https://hoang.moe/ve-dep-noi-buon/), nên khi buồn chỉ cần đơn giản là chấp nhận nó. Nhưng sự tiêu cực là những điều có thể gây tổn hại trực tiếp lên các khía cạnh body hoặc mind, nên học cách phân biệt để không làm cho bản thân bị lún sâu vào tiêu cực.
8. Đi tới những địa điểm xa lạ, hoặc rất thích thú: Những nơi trốn mới sẽ tạo ra những trải nghiệm mới, những nơi rất thích thú sẽ tạo cảm giác an bình. Tùy nhu cầu chuyến đi mà mình sẽ chọn nơi đến giữa 2 đặc điểm trên.

Suy nghĩ cuối

Mình nghĩ không có sự tích cực nào về ngoại hình hay năng lực lại có thể ngẫu nhiên mà sở hữu và gìn giữ được lâu dài. Đằng sau đó là sự nỗ lực duy trì nhiều thói quen tốt mà đôi khi ta không thể quan sát hết được, vì thế việc nghĩ rằng ai đó nổi trội chỉ là nhờ may mắn không chỉ làm ta đánh giá sai người khác, mà nặng hơn là đánh giá sai giới hạn bản thân mình. Vì nếu đã là may mắn, thì cần gì phải cố gắng?

Cái tôi cuối cùng, Soul: Linh hồn. Là trung tâm của sự tồn tại, nó là những gì còn lại sau chặng đường dài thám hiểm thế giới bên ngoài. Có thể, bởi vì chúng ta sinh ra và tồn tại trong thế giới vật chất nên thường các giá trị của đời người cũng bị gắn vào việc “để lại di sản” có thể thấy được.

Nhưng có thật chúng ta có cần tìm mục đích để sống, hay chính việc được sống đã là mục đích?

Đầu năm chúc bạn có nhiều thói quen tốt.