Cái gì thuộc về bạn, nhưng bạn lại ít khi sử dụng – mà người khác lại dùng nhiều nhất?

Hồi nhỏ, đây là một trong những câu đố mẹo mà mình ấn tượng nhất khi được hỏi. Câu trả lời khá đơn giản, đó là cái “TÊN” của mỗi người. Ngay từ khi sinh ra, có lẽ thứ đầu tiên chúng ta được sở hữu chính là cái tên của mình. Đây cũng là thứ báo hiệu “sự hiện diện” của bản thân trên cõi đời này, và cũng là lúc “Cái tôi” xuất hiện.

Có 1 sự thật là chúng ta càng lớn, cái tôi lại càng dễ bị tổn thương. Trẻ em thì chỉ cần một cây kẹo là vui vẻ, người lớn thì tự ái cao ngút trời rồi giận mãi không thôi. Đặc biệt “Cái tôi” tỷ lệ thuận với khả năng và những thành quả mà chúng ta đạt được.

Bản chất của mọi thứ đều có 2 mặt, Cái tôi cũng vậy:

• Về mặt tích cực: cái tôi tạo sự hãnh diện và tự hào, góp phần tăng sự dũng cảm để được là chính mình.
• Về mặt tiêu cực: nó tạo ra sự ngộ nhận. Hay chính xác hơn là đánh giá sai về bản thân, khiến cho chúng ta tự ti hoặc tự kiêu – rồi dần hoài nghi với sự tồn tại của mình.

Đối với ngành thiết kế, tính chất công việc ở giữa lưng chừng của sự Logic và Cảm tính – thật khó khăn để biết khi nào cần giữ lại “Cái tôi” khi nào thì nên nhường bước. Bản thân tôi cũng vậy, càng già đầu thì kiêu hãnh và định kiến lại càng cao, để rồi lâm vào những tình thế oai ăm ảnh hưởng cho cả đồng đội của mình.

Có người từng bảo “Ego is a Designer’s Worst Enemy”, nhưng tôi nghĩ điều nay vừa đúng vừa sai ở một vài khía cạnh:

• Cái tôi giúp chúng ta giữ được tình yêu với công việc và sự tự tin vào chuyên môn: ra trường đi làm sau vài năm, nếu chúng ta để cho Khách Hàng, Sếp hay những Quản lý khó tính vùi dập thì chẳng mấy chóc suy nghĩ “Sao cũng được, làm cho xong” sẽ xâm chiếm ăn mòn động lực phát triển rồi dần trở thành zombie.
• Cái tôi khiến việc tiếp nhận sự “Bác bỏ” các phương án thiết kế khó khăn hơn: chúng ta dành nhiều giờ liền để suy nghĩ và làm ra vài options xịn xò rồi gửi cho KH với tâm thế hiên ngang. Ngày hôm sau, KH từ chối 1 cách lạnh lùng khiến bạn cảm thấy tổn thương sâu sắc. Ngay lập tức, cái tôi sẽ tạo ra 1 đám mây mù để bạn quên đi việc tìm hiểu lý do mà khăn khăn cho rằng KH không đủ trình độ. Thiết kế là để giải quyết vấn đề, và vì thế nó cần phải có nhiều góc nhìn khác nhau.
• Cái tôi giúp chúng ta hiểu được bản thân, từ đó biết cần phải làm gì để tiến bộ: ý thức đúng điểm mạnh và điểm yếu là điều kiện đầu tiên cho sự phát triển.”Honestly is the first chapter in the book of Wisdom” – Buddha
• Cái tôi khiến chúng ta mất đi sự đồng cảm và khả năng lắng nghe: là 1 nhà thiết kế chúng ta phải quan tâm tới mục tiêu của KH và trải nghiệm của người dùng sản phẩm. Để cái tôi ở nhà, cất vào hòm khi làm những việc cần tập trung vào cảm nhận hay lắng nghe người khác.
• Cái tôi giúp chúng ta giữ được chất lượng sản phẩm ở 1 “Standard” riêng: không còn gì tệ hơn là tạo ra những thứ mà ngay chính người làm ra nó không thể tự hào. Đừng vì áp lực về thời gian, tiền bạc mà khiến cho chúng ta trở thành “Fast Food”. Đọc thêm tại đây.
• Hiểu được Cái tôi của người khác để thay đổi quy trình thiết kế:
  • Xác định những người liên quan tới dự án.
  • Lắng nghe ý kiến của họ, để họ tham gia vào quá trình.
  • Thiết kế theo quy trình bình thường.
  • Trình bày kết quả và đừng quên liên kết nó với những góp ý từ họ.
• Và cuối cùng, nếu đã sai thì đừng để Cái Tôi làm cho mình càng sai hơn nữa…